‘Oku kei uki pe ‘e he pule’anga Nu’usila mo e Siasi Metotisi ‘a hotau kakai ki he huhu malu’i Koviti-19.

‘I ha fakamatala ‘a Sione Feki ki he ‘AtaOngo Tonga ‘o Aotearoa, ‘a eni ia ‘oku ne tokanga’i Pukolea, ‘oku mātu’’aki kei mahu’inga ‘aupito ke kei fakahoko e huhu malu’i ‘a e kakai Tonga ‘i he tapa kotoa ‘o e fonua ni.

Ko Sione ko e ‘ofisa ma’olunga ia mei he Waitemata District Health Board.

“Ko e mahaki faka’auha ko e Koviti-19 te tau fe’ao loloa kitautolu mo ia he kei takai pe ia he kominiuti,” ko e lau ia ‘a Sione.

“Pea kuo pau ke tau mateuteu kitautolu mo hotau ngaahi fāmili ke tau’i ‘a ‘ene mafola he ‘oku kei fakatu’utāmaki pe.

“Kapau te tau tuku noa’i te tau toe uesia pe mo puke pea ‘e kau kovi foki kia nautolu ‘oku ‘I ai honau fokoutua tauhi.”

‘Oku kei lele fakauike pe ‘a e ngaahi station huhu malu’i ‘i he ngaahi feitu’u kehekehe ‘i ‘Aokalani – hange ko e tau’anga pasi lahi motu’a ‘i Otahuhu, ngaahi pa’ake va’inga ‘a e fānau hangē ko e netipolo, pea mo e ngaahi ‘apisiasi Tonga – hangē ko Lotofale’ia, Tuingapapai mo Nasaleti.

Ko e ngaahi station ko eni ‘i he fekau’aki kau neesi mo e toketā mei he Fono pea mo Langimālie pea mo e ngaahi kulupu mei he kominiuti – hange ko e ngaahi siasi mo e ngaahi kalapu kavatonga, kau ai ‘a e To’utupu Toa-Ko-Ma’afu mo e Talasiti Alonga ‘Ia Kalaisi.

“Ko e malu’i lelei taha pe ia ma’a ‘etau fānau mo hotau ngaahi fāmili ko e huhu malu’i pea toe ‘alu mo e booster,” Ko Sione Feki ia.

“’Oku kei mahu’inga pe ki he Potungāue Mo’ui ke huhu malu’i e kakai pea ko e ‘uhinga ia ‘a hono toutou uki mo uki e polokalama ni.

“’Oku ‘oatu e Fakamālō lahi ki he ngaahi siasi he fakafaingamālie ‘enau koloa ke fakahoko ai e polokalama huhu ni. Ka ne ta’e’oua e poupou ‘e ‘ikai a’u e huhu malu’i ki he kakai tokolahi ‘i he kominiuti.”

‘Oku kei tufa pe foki ‘i he ngaahi station huhu malu’i ni e ngaahi ‘ofa faka’ai’ai hangē ko e vausia sopingi mo e ngaahi pale kehekehe. ‘I he teu fetaulaki ‘a e Kiwis mo e Mate Ma’a Tonga he mala’e ‘akapulu liiki, na’e tufa tikite ki Mt Smart Stadium kia kinautolu ‘oku huhu ke nau sio tau ‘i mala’e.

“Ko e ngaahi me’a pe ke tohoaki mai ai e tokanga hotau kakai ki he huhu malu’i ke tokoni mo malu ki ai honau ngaahi fāmili,” ko e lau ia ‘a Sione.

“Neongo ‘oku tau sio tokua kuo holo e fika e kau puke he Koviti-19 ka ‘oku te’eki ke holo e mate ia mo e tākoto he ICU he ngaahi falemahaki he ko e konga lahi ai ko e kakai Pasifiki.

“’Oku mahu’inga ke ‘oua leva ‘e hiki ‘etau tokanga mei he huhu malu’i ‘o e Koviti-19 koe’uhi kapau te te fokoutua ‘e ha’aki ma’ama’a pe ‘o ‘ikai a’u ki he ICU pe ko falemahaki.”

Na’e fakatokanga foki ‘a e pule’anga ke mātu’aki tokanga ‘aupito e kominiuti he to’u momoko ‘oku tau lolotonga fononga ai he ko e taha ia e ngaahi me’a ‘e ala mafola vave ai e Koviti-19 he fekau’aki mo e flu.

Kapau te tau ta’etokanga ‘e hanga ‘e he flu o toe fakamafola e mahaki faka’auha ‘iate kitautolu mo hotau ngaahi fāmili. Pea ko e fale’i e kau toketā ke ‘alu fakataha pe huhu malu’i Koviti-19 mo e huhu malu’i flu – ‘oku na ta’etotongi loua pe ‘i he ngaahi feitu’u maheni ‘o hangē ko e toketā fāmili, ngaahi falemahaki mo e ngaahi kiliniki ‘a e Potungāue Mo’ui he kominiuti.

‘Oku toe ‘i ai pe foki mo e ngaahi liuanga fo’ou ‘o e Koviti-19. Kuo a’u mai e ni’ihi ki he kominiuti ‘o e fonua ni, pea te’eki ke a’u mai e ni’ihi, ka kuo nau ‘asi he ngaahi fonua ‘i ‘Iulope, ‘Amelika mo ‘Aositelēlia foki.

Ko e fale’i mo e uki ‘oku fai ‘e he pule’anga Nu’usila, Potungāue Mo’ui, Siasi Metotisi mo e ngaahi kiliniki mo e kau toketā Tonga ke huhu malu’i e kakai mo e ngaahi fāmili kotoa kae lava ketau lava ‘o fakafepaki’i ha toe mafola lahi ‘a e mahaki faka’auha ni ‘i hotau kominiuti.

Ko e ngaahi station huhu malu’i ‘e kei lele fakauike pe ‘i he ngaahi feitu’u pau kuo fakalau atu ‘i ‘olunga ‘i he to’u momoko ‘oku tau lolotonga fononga ai. Pea ‘oku kei ‘oatu pe ‘a e fakalotolahi kiate kimoutolu kau taki mo e ‘ulu he fāmili ke huhu malu’i.

Ongoongo mei he ngaahi vāhenga:

‘Oku kei tāpuni pe foki e ngaahi falelotu he ngaahi lahi ‘i ‘Aokalani – Vahenga Ngaue ‘Aokalani mo Manukau, Lotofale’ia mo Tokaima’ananga. Toe fononga katoa he halafononga tatau ‘i he māhina ko Siulai.

Ko e ngaahi vāhenga kuo nau ‘osi foki ki falelotu ‘o malanga ai ko e Vāhenga Talafekau ‘o e Fuakava Fo’ou Pukekohe, Saione Parish Papatoetoe mo e ngaahi vāhenga ngāue ‘i tu’a ‘Aokalani.

Ongoongo mei Tonga:

Kuo kamata ngāue’aki ‘i Tonga ‘a e Mobile App ‘oku ‘iloa ko e Tonga ‘Atautolu ke ne tokoni ki he tau’i e mafola ‘a e Koviti-19. Ko e fo’i polokalama ia kuo ‘osi fo’u ke ne tokoni’i ‘a e tau’i e mafola ‘a e Koviti - 19 ‘aki ‘ene tokangaekina ‘a e feohi vāofi ‘a kinautolu ‘i he komiuniti ‘i Tonga.

‘Oku natula tatau ‘a e App ‘i Tonga mo e App ‘oku tau ngāue’’aki ‘i muli ni foki.

‘E hanga ‘e he fo’i polokalama ni ‘o ‘oange ha ngaahi fakatokanga vave mo’oni kia tekinautolu kuo na’u ‘osi feohi vāofi pea mo ha tokotaha kuo puke ‘i he KOVITI-19. ‘Oku pehē foki ‘e he Potungāue Mo’ui ‘a Tonga ko e polokalama ni te ne kei fakahoko pe fatongia ni pea ‘i he taimi tatau pe te ne kei malu’i pe ‘a e ngaahi fakamatala fakafo’ituitui ‘o e taha kotoa pe (privacy & confidentiality).