“Ko e Misinale Ko e Ma’u’anga Mo’ui E Siasi”. 

Misinale, Annual Offering is the Main Source of Income for Tongan Churches

‘Oku hoko ‘a e misinale ko e tefito’i ma’u’anga pa’anga ia ‘a e ngaahi siasi lahi ‘o e Vahefonua⸍. Ko e fua ‘o e ngaahi fatongiaa pea totongi e ngaahi fakamole ‘o hono fakalele e siasii⸍ ‘oku fakatefito ia he seniti ‘oku ma’u mei he misinale⸍.

Lolotonga ‘a e taimi faingata’a ‘o e Covid kuo lahi e ngaahi potu siasi kuo fakatatafe pea ‘ikai ke lava ‘o fakakakato ‘enau ngaahi misinale⸍. Kā ‘oku ‘ikai ke ‘ao’aofia ai ‘a e fiema’u ke fakahoko ‘a e ngaahi katoanga koe’uhii ko e ngaahi ngafa fatongia ‘o e siasii⸍.

Na’e kau he taa’imalie ‘a e Vahenga Saione⸍ ‘o lava ke fakakakato ‘enau misinale⸍ neongo ko e tu’utu’uni ko e toko 10 pē. ‘I he katoanga ‘o e ta’u ni⸍ na’e sea ai ‘a Nau Terepo, Vā’ila Tupou pea mo Melevasi Tenefufu. ‘Oku ‘oatu foki ‘a e fakamālō mei he ongo setuata, ‘Uhila Manase pea mo Tonga Tupou ki he kau sea⸍ pea mo e ngaahi famili he ‘ofa lahi kuo nau fai ki he ngāue ‘a e peulisi Saione⸍.  

Tau ngāue fakataha ke malu’i ‘etau mo’ui⸍

Let us work together to protect life

‘Oku kei hokohoko atu pe ‘a e faka’amu ‘a e Vahefonua ke tau ngāue fakataha ke malu’i ‘a e mo’ui⸍. Ko ia ‘oku kei taa’imu’a pe ‘a e Vahefonua ‘i hono uki pea mo fakahoko ‘o e huhumalu’i ‘i he ngaahi ‘api siasii. ‘Oku toe liu mai foki ‘a e huhumalu’i⸍ ke fakahoko ‘i Lotofale’ia pea mo e ‘api siasi ‘o Tokaima’ananga⸍.

‘Oku ngāue fakataha foki ‘a Kalolo Fihaki [faifekausea], Lute Pole [faifekau potungaue talavou/finemui], pea mo ‘Osaiasi Kupu [konivina e potungāue] ke uki ‘a e ngaahi huhumalu’i⸍. Pea ‘oku tokoni lahi foki ‘a e Siaola⸍ ki hono faitokonia ‘a e ngaahi feinga ko ‘eni⸍. 

Kāveinga/Theme: “Hoko Mai Fakamo’ui Ke Tau Hoko Atu Fakamo’ui”

“Redeemer dwelt to inspire life- giver”

Veesi/Verse: Sione/John 1: 4

4ʻIlonga ha meʻa kuo hoko mai naʻe nofo ʻi he toko taha ko ia ko e moʻui; pea ko e moʻui ko ia ʻa e maama ʻa e tangata.

4 In him was life, and that life was the light of all mankind.

‘Oku hoko ma’u pē ‘a e fa’ahi ta’u ‘o e Kilisimasi⸍ ko e taimi fiefia ki he ngaahi famili⸍. Ko e taimi ‘oku mālōlō pe tutuku ai ‘a e ngaahi ngaue’anga⸍. ‘I he ‘uhinga ko iaa⸍ ‘oku fakahoko ai ‘a e ngaahi fakataha’anga fakafamili, ngaahi fakafeohi mo fe’a’ahi’aki ‘a e ngaahi kaingaa⸍ ngaahi maheni⸍ he ‘oku faingamālie ange ko e tutuku ‘a e ngaahi ngāue’anga⸍.

‘Oku fakafotunga [embody] ‘i he ngaahi feohi’anga pehe ni⸍ ‘a e fe’ofa’aki, feveitokai’aki pea mo e fepoupouaki ‘a e ‘nofo-‘a-kainga’ he fonua muli ni. Ko e ngaahi fe’ofa’aki ko iaa⸍ ‘oku toka loto pē ‘i he’etau mo’ui⸍ ka ‘oku hangē pē ha ‘ofa’aki-‘a-kakau’ koe’uhi⸍ ko e ‘ikai ke ma’u hā taimi lahi pe faingamālie ke fakahā’i ai ‘a e ngaahi fe’ofa’aki ko iaa⸍. Ka ‘oku hoko ‘a e mālōlō ‘o e Kilisimasi⸍ ko ha taimi mo ha faingamālie ia ke fakahaa’i ai ‘a e ngaahi fe’ofa’aki ki he famili⸍. ‘Oku hoko eni ke ne toe langa’i ai ha mo’ui fo’ou ki he ngaahi fāmili mo e kaingaa⸍ ‘o tautautefito ki he kau toulekelekaa⸍ he ko e me’a na’a nau anga maheni ai ‘i Tonga.

‘Oku ‘ikai ke ngata pē ai ka ‘oku kau ai mo ‘etau faanau⸍. ‘Oku lava heni ke nau toe maheni ange pea mo feohi pea mo e ngaahi kainga ‘oku ‘ikai ke nau fu’u maheni pe ‘ilo lelei ki ai. ‘Oku hoko heni ke toe malohi ange ai ‘a e fetokoni’aki⸍ pea mo e ngaahi fe’ofa’aki⸍. ‘I hono fakalea ‘e tahaa⸍ ‘oku toe mo’ui ange ai ‘a e vā ‘o e ngaahi famili⸍, pea ‘oku hoko ai ‘a e fefakamo’ui’aki [fetokoni’aki, fe’ofa’aki] ‘i he vā ‘o e to’utupu⸍ mo e fanau⸍ ‘o nau mahino’i ai mo e ngaahi a’usia [experiences] ‘a ‘enau ngaahi matu’aa⸍, ngaahi kui mei Tongaa⸍ neongo na’e ‘ikai ke nau tupu hake ‘i Tonga ke mamata ai. Ko ia ‘a e ngaahi teolosia [ako ki he ‘Otua] ‘oku ou vakai’aki ki he potu folofola pe veesi ko eni mei he kosipeli ‘a Sione⸍. ‘Oku ngāue’aki ‘e Sione heni ‘a e mo’ui pe ko e hoko mai ‘a e Fakamo’ui, ‘o ‘ikai ngata ke fakamo’ui ‘a mamani ka ke faka’ai’ai [inspire] ‘a mamani ke nau hoko atu ‘a e ‘fakamo’ui’ [life-sharing] pea mo e tokotaha kotoa pē. ‘A ia ko ‘enau hoko ko e fakamo’ui pe ko e pehē, ‘life-giver’.

Ko e veesi ko ‘ení ko e fakamo’oni ia na’e hōifua ‘a e ‘Otuaá ke tuku mai ‘a hono ‘Aló ‘i he misiona pe kāveinga ngāue ko e ‘fakamo’ui ‘a mamani’. Ko e lea fakamo’ui [salvation] ‘i he ‘ātakai ‘o e ‘aho ni ko e ‘oange [rescue, recovery, redemption, release] ‘a e mo’ui [life] ma’a māmani kātoa. Pea hangē ko e folofola ‘a Sisu na’e pehē, “ke mou ma’u ‘a e mo’ui pea ma’u ke lahi ‘aupito”.

Ko eni ‘a e ‘uhinga pea mo e fakaukau ‘oku tokanga ki ai ‘a e Vahefonuaa⸍ ki hono fakahoko ‘a e ngaahi huhumalu’i [vaccination] ‘i he ngaahi ‘api ‘o e Siasi⸍ pea tataki ‘e he ngaahi Potungāue Talavou mo Finemui ‘a e Vahefonua⸍ koe’uhii⸍ ko e mahu’inga ‘a e mo’ui pē malu’i e mo’ui ‘a e kau memipa ‘o e Siasii⸍. Kuo lava atu foki e ngaahi huhumalu’i [vaccinate] ‘i Lotofale’ia, Northcote, pea mo e Saute ‘o ‘Okalani. Pea ‘oku hanga atu eni e Vahefonua⸍ ki tu’a ‘Okalani ‘o kau ai ‘a Dargaville pea mo Uelingatoni. Ko e ngaahi fakakaukau ia ‘oku ho’ata mai mei he ngāue ‘oku lolotonga fakahoko ‘e he Vahefonuaa⸍. ‘Oku ‘i he vahe ni foki ‘a e faifekau ko Kuli Fisi’iahi pea ‘oku kau mo ia he poupou ki he mahu’inga ‘o e mo’ui lelei ‘a e kainga lotu⸍ pea pehē foki ki he komuniti⸍. Ko e me’a tatau pe ia ‘oku fai ‘e he faifekau, Hiueni Nuku mei Uelingatohi.

Kā ‘i he taimi tatau ‘oku tokanga ‘a e Siasii⸍ pea mo e Vahefonuaa⸍ kia kinautolu ‘oku ‘ikai ke nau tui ki he huhumalu’ii⸍ pea ‘oku ta’ofi ai mo ‘enau fānau⸍ ke kau ki he huhumalu’ii⸍. Neongo ‘oku taki taha ‘i ai ‘ene tui fakafo’ituitui pea ko e me’a tau’ataina pe ki ha famili ke nau fai tu’utu’uni ki honau ngaahi famili⸍ ka ‘oku makatu’unga ‘a e tokanga ni ia ki he malu’i ‘a e mo’ui ‘a e tokolahii⸍. ‘A ia ‘oku kau ki ai ‘a e famili, siasi pea mo e komuniti⸍ pea mo e fonuaa⸍ fakalukufua.

Ko e ‘uhinga ia ‘oku tuku atu ai ‘e he Vahefonuaa⸍ ‘enau kole ki he ngaahi siasi⸍ ke nau tokanga ‘o uki pea mo faka’ai’ai e ngaahi famili ke nau kau mai ki he huhumalu’ii⸍. Pea ko e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e mahakii⸍ ‘oku kaka pe ia ki ‘olunga. ‘Oku ‘ikai ko ia pē ka ‘oku toe ‘i ai foki mo e ngaahi vailasifo’ou kuo toe tupu mai he tefito’i vailasi Covid pea kuo kamata ke mofele mai mo ia ‘i hotau mamani⸍.

‘I he fakakaukau ko iá, ‘oku ou tui ko ia ‘a e me’a mahu’inga taha na’e uki pea tokanga ki ai ‘a e Vahefonuá, ko hono fai ha fakamo’ui pe malu’i ‘a e mo’ui ‘a e kau memipá ‘i he taimi faingata’a ‘o e Covid-19. ‘Oku feinga ‘a e Vahefonuá ke hoko ko e ‘fakamo’ui’ [life – giver] ki he ngaahi fāmili ‘o e siasi pea mo e kau memipa kotoa pē ‘o e Vahefonuá. Pea ke nau ma’u ‘a e mo’ui ‘o lahi ‘aupito ‘i he ngaahi tapa kotoa pē.

Ko e fakamā’opo’opó ‘o e fakakaukau e fakalotofale’ia ni ko e ‘Kilisimasi’ ko e hoko mai ‘a e ‘Fakamo’ui’ ‘o mamani. Ko e Fakamo’ui ko iá ‘oku ne hanga ‘o faka’ai’ai [inspire] kitautolu ke tau hoko atu ‘a e fatongia⸍ ko e ‘tufaki ‘a e mo’ui pe fai fakamo’ui. ‘I he fakalea ‘e taha⸍, ko e ‘Fakamo’ui’ ko e fa’ifa’itaki’anga ia kia kitautolu ke tau hoko ko e kau fakamo’ui [life-giver] ki hotau ngaahi famili, kāinga, kaungāme’a, māheni, fakatupu [creation], pea pehē ki he komuniti foki. Sino-e-me’a ke mahino kia kitautolu ko e ‘uhinga ia ‘oku makatu’unga ai e fai tu’utu’uni ‘a e Vahefonua ke kei toloi lōlōa e lotú. Mah’inga ka ko e mo’ui pea ko kitautolu ko e ‘fai fakamo’ui’ [life – giver].

‘Oku fiema’u ‘a e to’utupu ki he faitu’utu’uni ‘a e Siasi

Youth-participation needed for Church Decision-Making

Ko e taha he ngaahi fakakaukau na’e hā mahino mai mei he konifelenisi⸍ ko e fiema’u ke kau mai ‘a e to’utupu⸍ he ngaahi fa’unga pule fai tu’utu’uni ‘a e Siasi⸍. Na’e hā eni he ngaahi fokotu’u na’e fakahoko ki he ngaahi feme’a’aki ‘a e konifelenisi⸍. ‘Oku ‘i ai ‘a e fiema’u ke kau mai ‘a e to’utupu⸍ pe talavou mo e finemui ki hono alea’i pea mo kau ‘i he ngaahi komiti ‘oku nau fakalele ‘a e Siasii⸍.

‘I he taimi tatau pē foki ‘oku tokolahi ‘a e fanau ‘o e Siasii⸍ ‘oku nau taleniti’ia pea nau ngāue lelei ‘i he ngaahi potungāue kehekehe ‘a e pule’angaa⸍ ka ‘oku ‘ikai ke ngāue’aki kinautolu ki he ngaahi fatongia ‘o e Siasii⸍ ‘o hangē ko ‘enau ngaahi komitii⸍. ‘A ia ko e taha eni e ngaahi me’a na’e tokanga ki ai ‘a e tangata’eiki palesiteni⸍, Andrew Doubleday pea mo e sekelitali lahi⸍, Tara Tautari.

‘I he ngaahi feme’a’aki he ngaahi kulupu fakaikiiki⸍ na’e hā mai e fakakaukau tatau, ‘a e mahu’inga ke kau ange ‘a e to’utpu⸍ ki he ngaahi fatongia ko iaa⸍. ‘Oku hā mahino mei ai ‘a e faka’amu ke tokangaekina ‘a ‘etau fanau⸍ pea mo fakaofiofi’i mai kinautolu ki he ngaahi fatongia pē ngāue ‘a e Siasii⸍.

‘I he ngaahi huhumalu’i ‘oku lolotonga fakalele ‘e he Vahefonua⸍ ‘oku tataki ia mo fokotu’utu’u ‘e he Potungaue Talavou mo e Finemui⸍. ‘A ia ko hono tu’uaki pea mo hono fakalele ‘oku fai kotoa pe ia ‘e kinautolu. Ko e taha ia ‘o e ngaahi fakatātā ‘oku ‘i ai e ngaahi me’a ia ‘i he fakalakalaka ‘o e ngāue⸍ ‘oku ‘ikai ke kei lava ‘e to’u matu’otu’a ange⸍ ka ‘oku lava lelei ia ‘e he fanau⸍. Ko ia ‘oku tui ‘a e Siasii⸍ kuo taimi pe ke toe fakalahilahi ange ‘a e faingamālie ke tuku mai ‘a e to’utupu⸍ ke ngāue fakataha mo e to’u matu’otu’aa⸍ pea fakataukei’i kinautolu ki he hoko atu ‘o e ngāue⸍.